Tuy nhiên, các đại biểu kiến nghị làm rõ khái niệm “vụ án dân sự công ích”, xác định cụ thể nhóm dễ bị tổn thương và xây dựng cơ chế giám sát thi hành bản án.

Chiều 21/5, thảo luận tại Tổ 4, các vị ĐBQH đoàn Nghệ An có 2 ý kiến, đa số tập trung vào dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

“Việc dân sự cốt ở đôi bên”

Thảo luận về dự thảo nghị quyết trên, đại biểu Thái Thị An Chung - Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Phó Trưởng đoàn chuyên trách đoàn ĐBQH tỉnh đồng tình với chủ trương thực hiện thí điểm nội dung này. Phạm vi thí điểm tại 6 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cùng thời gian được nêu trong dự thảo là phù hợp.

Tuy nhiên, đại biểu bày tỏ băn khoăn về nội dung trong dự thảo, đó là việc đưa ra khái niệm "vụ án dân sự công ích", trong đó bao gồm cả các vụ án dân sự do VKSND khởi kiện nhằm bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương và bảo vệ lợi ích công khi không có cơ quan, tổ chức, cá nhân nào khác đứng ra khởi kiện.

Theo đại biểu, nếu gọi là "vụ án dân sự công ích" thì nên hiểu theo hướng nghiêng về việc VKSND khởi kiện để bảo vệ lợi ích công cộng trong trường hợp không có tổ chức, cá nhân, cơ quan có thẩm quyền nào khác thực hiện việc này. Còn việc khởi kiện nhằm bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể thuộc nhóm yếu thế, dễ bị tổn thương có thể nghiên cứu tách thành một chương riêng.

Đại biểu Thái Thị An Chung cũng đề nghị, việc xác định nhóm người dễ bị tổn thương trong dự thảo còn rất rộng, do vậy cần rà soát, tính toán kỹ lưỡng để xác định một cách chính xác, rõ ràng hơn theo hướng tập trung vào những đối tượng thực sự yếu thế, khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ cơ bản do điều kiện vật chất, hoàn cảnh sống hoặc môi trường xã hội hoặc năng lực hành vi dân sự hạn chế.

Ví dụ, qua nghiên cứu, đại biểu cho biết, ở một số quốc gia, khái niệm "nhóm dễ bị tổn thương" được xác định, bao gồm người nghèo, người có thu nhập thấp, người thất nghiệp, tức là những đối tượng không có khả năng chi trả cho các dịch vụ cơ bản và gặp khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ thiết yếu; hoặc đối tượng là trẻ em mồ côi, trẻ em sống trong hộ nghèo, trẻ em bị bạo lực gia đình; hoặc là người già từ 75 tuổi trở lên… Thậm chí, một số nước còn mở rộng phạm vi khái niệm này tới những người vô gia cư, người bị ảnh hưởng bởi thiên tai, khủng hoảng, người dân tộc thiểu số hoặc cộng đồng thiểu số.

Đại biểu Thái Thị An Chung cũng bày tỏ băn khoăn về quy định trong dự thảo Nghị quyết liên quan đến việc VKSND không khởi kiện nếu chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương có đề nghị không khởi kiện. Theo đại biểu, quy định như vậy đồng nghĩa với việc những chủ thể này phải có một văn bản chính thức thể hiện ý chí “đề nghị không khởi kiện” thì VKSND mới dừng việc xem xét, điều tra, xác minh và không thực hiện quyền khởi kiện.

Theo quan điểm của vị đại biểu đoàn Nghệ An, trong quan hệ dân sự, với nguyên tắc cốt lõi là “việc dân sự cốt ở đôi bên”, thì việc khởi kiện hay không trước tiên phải là quyền của chính chủ thể đó (trường hợp đủ năng lực hành vi dân sự), vì vậy cần nghiên cứu thêm đối với quy định này.

Đại biểu cũng đề nghị nghiên cứu thêm khi các quy định trong dự thảo Nghị quyết cho thấy: VKSND vừa có nhiệm vụ, quyền hạn với tư cách làm người khởi kiện nhưng đồng thời có tư cách là bên kiểm soát việc tuân theo pháp luật trong giải thích các cái vụ án dân sự; cũng như xem xét lại quy định đối với các vụ án do VKSND khởi kiện nhằm bảo vệ lợi ích công thì không áp dụng thủ tục hòa giải.

Nghị quyết rất nhân văn

Liên quan đến nội dung này, Thiếu tướng Trần Đức Thuận - Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội cho rằng đây nghị quyết rất nhân văn.

Tuy nhiên, ông đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, làm rõ hơn phạm vi đối tượng được bảo vệ; đồng thời xây dựng cơ chế theo dõi, giám sát chặt chẽ để bảo đảm toàn bộ quá trình từ khởi kiện, xét xử đến thi hành bản án được thực hiện đồng bộ, hiệu quả. Chỉ khi phán quyết của tòa án được thi hành nghiêm túc thì quyền và lợi ích hợp pháp của người yếu thế mới thực sự được bảo vệ, đúng với tinh thần nhân văn của nghị quyết.

Tướng Thuận cũng đề nghị cần làm tốt công tác tuyên truyền để người dân, nhất là những người yếu thế biết được quyền lợi của mình, hiểu được cơ chế bảo vệ của Nhà nước.

Chính sách này phải được phổ biến để đi vào cuộc sống, giúp người dân yên tâm rằng, trong mọi hoàn cảnh, Nhà nước luôn đồng hành và bảo vệ họ.