Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân nhằm thực hiện chủ trương của Đảng, Đảng ủy Tòa án nhân dân tối cao đã xây dựng Đề án về tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy Tòa án nhân dân bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong tình hình mới.

Trong đó, nội dung cơ bản là không tổ chức cấp trung gian (kết thúc hoạt động của 3 Tòa án nhân dân cấp cao), không tổ chức Tòa án nhân dân cấp huyện mà thay thế bằng mô hình Tòa án nhân dân khu vực.

Tổ chức hệ thống Tòa án theo thẩm quyền xét xử gồm 3 cấp: Tòa án nhân dân tối cao, cấp tỉnh, cấp khu vực; điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn giữa các cấp Tòa án, số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.

Trên cơ sở đó, Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định về tổ chức bộ máy, nhiệm vụ, quyền hạn của các Tòa án nhân dân, số lượng, tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao và các quy định có liên quan.

Về mô hình tổ chức Tòa án nhân dân, Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định về tổ chức hệ thống Tòa án theo hướng kết thúc hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện; thành lập Tòa án nhân dân khu vực; chuyển các Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt thành các Tòa chuyên trách trong Tòa án nhân dân khu vực.

Theo đó, mô hình tổ chức hệ thống Tòa án gồm: Tòa án nhân dân tối cao; Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Tòa án nhân dân khu vực.

Về thành phần Hội đồng tuyển chọn, giám sát Thẩm phán quốc gia, Dự thảo Luật bổ sung thành phần của Hội đồng gồm 1 thủ trưởng đơn vị thuộc Tòa án nhân dân tối cao là Thẩm phán Tòa án nhân dân, 1 Chánh tòa Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao, 1 Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao chỉ định để thay cho 3 Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao (tại Điểm d, Khoản 1 Điều 40 Luật hiện hành).

Trên cơ sở mô hình tổ chức hệ thống Tòa án 3 cấp, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của các Tòa án. Cụ thể:

Đối với Tòa án nhân dân tối cao: Bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn phúc thẩm các vụ án hình sự mà bản án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp tỉnh bị kháng cáo, kháng nghị (sửa đổi Điều 46 Luật hiện hành); Bổ sung quy định trong cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân tối cao có các Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao.

Tăng số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao từ 13 đến 17 người lên từ 23 đến 27 người.

Bổ sung một điều luật quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao (bổ sung Điều 49a).

Đối với Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương: Sửa đổi, bổ sung quy định về nhiệm vụ xét xử sơ thẩm của Tòa án nhân dân cấp tỉnh theo hướng Tòa án nhân dân cấp tỉnh xét xử sơ thẩm vụ án hình sự mà mức cao nhất của khung hình phạt là trên 20 năm tù, tù chung thân, tử hình và vụ án hình sự nghiêm trọng, phức tạp khác.

Bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của Tòa án nhân dân khu vực; Sửa đổi, bổ sung quy định về cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân cấp tỉnh.

Đối với Tòa án nhân dân khu vực: Cơ cấu lại các Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương thành Tòa án nhân dân khu vực.

Sửa đổi, bổ sung quy định về cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân khu vực, trong đó, quy định tại các Tòa án nhân dân khu vực có các Tòa chuyên trách gồm: Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Hành chính, Tòa Kinh tế, Tòa Gia đình và người chưa thành niên.

Bổ sung quy định tại một số Tòa án nhân dân khu vực có Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ, phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của các Tòa chuyên trách này do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định.

Bên cạnh đó, Tòa án nhân dân tối cao dự kiến tổ chức 3 Tòa Phá sản tại 3 Tòa án nhân dân khu vực ở Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh; tổ chức 2 Tòa Sở hữu trí tuệ tại 2 Tòa án nhân dân khu vực ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Ngoài ra, sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến việc điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Thẩm phán Tòa án nhân dân; tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao; Bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của Tòa án nhân dân khu vực; Bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn trả lời đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm theo quy định của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao

Dự án luật sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số điều của 14 luật có liên quan để phù hợp với thẩm quyền mới của các Tòa án nhân dân; các quy định về chuyển tiếp.

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội tiến hành họp phiên toàn thể tại hội trường nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân; Tờ trình và Báo cáo thẩm tra Dự án Luật Thanh tra.

Cùng với đó, Quốc hội nghe Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật Hóa chất (sửa đổi); sau đó, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của Dự thảo Luật Hóa chất (sửa đổi).

Nguồn: Báo Nghệ An (8/5/2025).